Rośliny zielne najlepiej nadające się do poprawy pożytków pszczelich na nieużytkach
W związku z wyłączeniem w ostatnich latach pewnej ilości gruntów lekkich spod upraw rolniczych, pszczelarze widzą możliwości wykorzystania ich w celach pszczelarskich, do wzbogacenia pożytków pszczelich. Poszukują oni zielnych roślin nektarodajnych i pyłkodajnych, które zasiane na raz uprawionej glebie mogłyby utrzymywać się przez jakiś czas bez specjalnej pielęgnacji, a więc dobrze znosić konkurencję z chwastami.
Dysponując w Oddziale Pszczelnictwa ISiK w Puławach odpowiednimi nasionami postanowiliśmy wyjść zapotrzebowaniom pszczelarzy naprzeciw i przeprowadzić w latach 1995-2000 określone doświadczenia. Na uprawy przeznaczyliśmy kawałek lekkiej piaszczystej gleby klasy V-VI, na której dotychczas uprawiana była na zmianę facelia, gorczyca i gryka. Do badań wzięto 35 gatunków roślin: 5 gatunków rocznych - chaber bławatek, facelia błękitna, niecierpek Roylego, nostrzyk biały i żmijowiec grecki, 10 gatunków dwuletnich - chaber nadreński, dziewanna wielkokwiatowa, nostrzyk biały, ostrzeń pospolity, przegorzan kulisty, rezeda żółtawa, serdecznik syberyjski, szczeć leśna, ślaz dziki, żmijowiec zwyczajny, i 20 gatunków bylin - cykoria podróżnik, dziurawiec zwyczajny, farbownik lekarski, groszek leśny, kłosowiec fenkułowy, kłosowiec pomarszczony, kocimiętka naga, komonica zwyczajna, koniczyna szwedzka, krwiściąg mniejszy, łyszczec wiechowaty, mikołajek płaskolistny, nawłoć późna, przegorzan węgierski, rezeda żółta, serdecznik pospolity, stulisz miotłowy, szałwia okręgowa, ślazówka turyngska i trojeść amerykańska.
Wymienione gatunki roślin wysiewaliśmy w dwóch terminach: wczesnowiosennym (w latach 1995, 1996 i 1998) oraz późnojesiennym (w latach 1995 i 1999) na poletkach monokulturowych o powierzchni 10 m2 oraz w mieszance (wszystkie gatunki razem w jednakowej mniej więcej proporcji liczbowej nasion) na poletkach 30-100 m2. Rozrzucone nasiona przykrywano ziemią za pomocą lekkiej brony posiewnej lub grabi. Od tej pory nie prowadzono na poletkach żadnych zabiegów pielęgnacyjnych, tylko w zimie ścinano zaschnięte pędy kosą, pozostawiając je na miejscu.
Obserwacje wykazały, że wschody roślin zdecydowanej większości wziętych do badań gatunków były dobre lub bardzo dobre zarówno w przypadku siewów wczesnowiosennych jak i późnojesiennych. Tylko wiosenna susza w 2000 roku uniemożliwiła wzejście nasion wysianych wiosną i spowodowała zaschnięcie siewek z siewu jesiennego w 1999 r. Wynika z tego, że siewy późnojesienne na glebach suchych i lekkich są pewniejsze. Okazało się też, że badane rośliny roczne kwitły w pierwszym roku bardzo dobrze i były licznie odwiedzane przez pszczoły miodne oraz przez trzmiele i pszczoły samotnice. Natomiast w latach następnych na ich poletkach wyrastały właściwie głównie chwasty, a kwitnące rośliny gatunków doświadczalnych trafiały się pojedynczo, nawet w przypadku chabru bławatka. Nieco lepiej wypadał niecierpek Roylego. Na wszystkich poletkach samorzutnie rozplenił się wiesiołek dwuletni, który jest chwastem miododajnym.
Z badanych roślin dwuletnich w drugim roku wegetacji dobrze lub dość dobrze kwitło 6 gatunków: chaber nadreński,żmijowiec zwyczajny, ostrzeń pospolity oraz przegorzan kulisty, dziewanna wielkokwiatowa i szczeć leśna, a ponadto niesiany wiesiołek dwuletni. Na poletkach z czterech pozostałych gatunków - nostrzyk biały, rezeda żółtawa, serdecznik syberyjski i ślaz dziki - ukazały się tylko pojedyncze rośliny. W dalszych latach najliczniej kwitły poletka chabru nadreńskiego, ostrzenia pospolitego, przegorzanu kulistego i szczeci leśnej. Na wszystkich poletkach występował tu również wiesiołek dwuletni.
Spośród 20 wziętych do badań gatunków bylin 12 utrzymywało się na poletkach dość dobrze, a były nimi cykoria podróżnik, dziurawiec zwyczajny, farbownik lekarski, groszek leśny, kocimiętka naga, komonica zwyczajna, krwiściąg mniejszy, mikołajek płaskolistny, nawłoć późna, przegorzan węgierski, szałwia okręgowa i trojeść amerykańska. Ta ostatnia zakwitała wprawdzie dopiero w czwartym roku po zasiewie, ale zapewne będzie się ona dalej umacniać i rozprzestrzeniać. Pozostałe 8 gatunków bylin (kłosowiec fenkułowy i pomarszczony, koniczyna szwedzka, łyszczec wiechowaty, rezeda żółta, serdecznik pospolity, stulisz miotłowy i ślazówka turyngska) reprezentowanych było tylko przez pojedyncze rośliny na poletkach.
Z chwastów niemiododajnych, zagłuszających badane rośliny w pierwszym roku po zasiewie, najgroźniejsza była chwastnica oraz włośnica sina i zielona, a w dalszych latach perz oraz przymiotno kanadyjskie i ostre.
Wśród miododajnych roślin rocznych, dwuletnich i bylin są gatunki, które raz zasiane na lekkiej piaszczystej glebie mogą bez dalszej pielęgnacji utrzymywać się przez pewien czas i dostarczać pszczołom pożytku. Wielkość tego pożytku z jednostki powierzchni gruntu może wynosić szacunkowo 10-30, a nawet 50% wielkości, jaką dostarczają uprawiane i pielęgnowane zwarte ich łany. Porą siewu tych roślin może być wczesna wiosna lub późna jesień. Od siewów monokulturowych lepsze są mieszanki. Gdy nie uda się jeden gatunek, to uda się drugi. Gęstość siewu powinna być taka, aby na 1 m2 było kilkadziesiąt roślin, ale co dziesiąte nasiono musi wydać roślinę. W rachubę wchodzi raczej tylko siew rzutowy. Po zasianiu należy zastosować bronę posiewną lub grabie.