Wspólność majątkowa małżeństwa
w odniesieniu do gospodarki pasiecznej.
Częste są pytania kobiet w przedmiocie
praw i obowiązków obojga małżonków posiadających pasiekę,
która nieraz stanowi podstawowe źródło utrzymania rodziny.
Kobiety skarżą się, że ich małżonkowie pszczelarze samowolnie
dysponują pasiekami, pniami pszczelimi i produktami pasiecznymi.
Wśród pszczelarzy utarło się błędne przekonanie, że - ponieważ
pasiekę prowadzi przeważnie mężczyzna - żona jego nie ma
żadnych praw do dysponowania pasieką czy produktami pszczelimi.
Kwestia ta jest unormowana w przepisach art. 31 i 32 kodeksu
rodzinnego i opiekuńczego:
Art. 31. Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami
z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca ich dorobek
(wspólność ustawowa). Przedmioty majątkowe nie objęte wspólnością
majątkową stanowią majątek odrębny każdego z małżonków.
Art. 32 § 1. Dorobkiem małżonków są przedmioty majątkowe
nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje
małżonków lub przez jednego z nich.
§ 2. W szczególności stanowią dorobek małżonków:
1) pobrane wynagrodzenie za pracę oraz inne usługi świadczone
osobiście przez któregokolwiek z małżonków;
2) dochody z majątku wspólnego, jak również z odrębnego
majątku każdego z małżonków.
Przedmioty majątkowe (a więc również pnie pszczele i pożytki
z nich płynące), nabyte przez oboje małżonków lub przez
jednego z nich w czasie trwania małżeństwa, stanowią własność
ustawową (dorobkową) obojga małżonków.
W myśl art. 36 cytowanego kodeksu:
§ 1. Oboje małżonkowie obowiązani są współdziałać w zarządzie
majątkowym wspólnym.
§ 2. Każdy z małżonków może wykonywać samodzielnie zarząd
majątkiem wspólnym. Do dokonania czynności przekraczających
zakres zwykłego zarządu potrzebna jest zgoda drugiego małżonka
wyrażona w formie wymaganej dla danej czynności prawnej.
Z tego artykułu wynika ogólna zasada, że oboje małżonkowie
są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym
(a więc również pasieką) i że każdy małżonek wykonując czynności
zwykłego zarządu powinien się liczyć z wolą współmałżonka.
Art. 37 § 1. Ważność umowy, która została przez jednego
z małżonków zawarta bez wymaganej zgody drugiego, zależy
od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka.
§ 3. Jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej
zgody drugiego małżonka jest nieważna.
Należałoby wymienić przykładowo za komentarzem do cytowanego
kodeksu czynności zwykłego zarządu, które każdy z małżonków
może wykonywać samodzielnie. Są to np.: pobieranie pożytków
naturalnych, czynności związane ze skupem, kontraktacją,
sprzedażą płodów, kupnem i sprzedażą żywego inwentarza w
ramach prawidłowej gospodarki, uzupełnienia narzędzi pracy
w miarę ich niszczenia (w odniesieniu do pasieki np.: miodobranie,
kontraktacja produktów pszczelich, zakup matek pszczelich,
narzędzi pszczelarskich itp.).
Wszelkich czynności zwykłego zarządu może dokonywać każdy
z małżonków samodzielnie, bez udziału współmałżonka. Nie
zwalnia to oczywiście działającego małżonka od obowiązku
uwzględnienia wyraźnej czy domniemanej woli współmałżonka.
Ewentualne nieporozumienia w tym względzie, jako dotyczące
istotnej sprawy rodziny, mogą być poddawane rozstrzygnięciu
przez sąd na podstawie art. 24 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
"Małżonkowie rozstrzygają wspólnie o istotnych sprawach
rodziny; w braku porozumienia każdy z nich może się zwrócić
o rozstrzygnięcie do sądu".
W orzeczeniu z dnia 29.12.1955 r. (IV CR 133&55) Sąd
Najwyższy wyjaśnił, że spory między małżonkami na tle zarządu
majątkiem wspólnym podlegają dyspozycji art. 15 (obecnie
art. 24) kodeksu
rodzinnego i opiekuńczego, gdyż każdy z małżonków ,,winien
uwzględnić wyraźną czy domniemaną wolę współmałżonka".
Zarząd majątkiem wspólnym wchodzi bowiem - o ile nie dotyczy
to czynności o szczególnie małym znaczeniu - w zakres istotnych
spraw rodziny, o których- małżonkowie rozstrzygają wspólnie,
przy czym w razie braku porozumienia każdy z nich może zwrócić
się o rozstrzygnięcie do sądu w trybie postępowania niespornego
(obecnie nieprocesowego).
Czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu majątkiem
wspólnym, wymagającą pod rygorem nieważności czynności zgody
drugiego małżonka, będzie np. sprzedaż pasieki. W tym przypadku
może mieć zastosowanie przepis art. 39 kodeksu rodzinnego
i opiekuńczego: "Jeżeli jeden z małżonków odmawia zgody
na dokonanie czynności przekraczających zakres zwykłego
zarządu majątkiem wspólnym, albo jeżeli porozumienie z nim
napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, drugi małżonek
może zwrócić się do sądu o zezwolenie na dokonanie czynności.
Sąd udziela zezwolenia, jeżeli dokonania czynności wymaga
dobro rodziny".
Jeżeli jednak pszczelarz nabył pasiekę przed zawarciem małżeństwa,
albo otrzymał ją w darowiźnie lub spadku; to jest właścicielem
pasieki (chyba, że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił).
Może więc dowolnie nią dysponować, gdyż jest to jego odrębny
majątek, nie włączony do wspólności majątkowej małżeńskiej.
Zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej następuje w
myśl art. 52 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
§ 1. Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać zniesienia
przez sąd wspólności majątkowej zarówno ustawowej, jak i
umownej.
§ 2. Wspólność majątkowa ustaje z dniem oznaczonym w wyroku,
który ją znosi. Może się np. zdarzyć, iż pszczelarz małżonek
prowadzi życie hulaszcze, marnotrawi pasiekę i jej przychody,
zaciąga lekkomyślnie długi. W takich sytuacjach drugi małżonek
może żądać zniesienia wspólności majątkowej i podziału pasieki.
|